PFAS: Hoe kom je daar nou vanaf?

Steeds vaker lezen we in het nieuws over PFAS, ook wel bekend als “forever chemicals”. Deze kunstmatig vervaardigde verbindingen vinden hun weg van industrieterreinen naar onze dagelijkse omgeving: in anti-aanbakpannen, cosmetica, voedselverpakkingen en zelfs drinkwater. Het probleem? PFAS breken nauwelijks af en stapelen zich op in je lichaam, als onzichtbare inbrekers die je langdurig belasten.

Waarom zijn PFAS zo schadelijk?

Je lichaam kan PFAS niet gemakkelijk afvoeren, met meerdere gevolgen:

• Jarenlange verblijftijd: sommige PFAS, zoals PFOA en PFOS, blijven gemiddeld 3–5 jaar in je bloed [1]. Deze lange halfwaardetijd betekent dat elke nieuwe blootstelling bijdraagt aan een oplopende ‘body burden’.
• Hormoonontregeling: PFAS kunnen de aanmaak en werking van schildklier- en geslachtshormonen verstoren, met mogelijk klachten als vermoeidheid en onregelmatige menstruatie [2].
• Druk op het immuunsysteem: studies tonen een verband tussen PFAS-blootstelling en een hogere kans op allergieën, terwijl de reactie op vaccinaties verminderd kan zijn [3].
• Verhoogd kankerrisico: langdurige blootstelling wordt in verband gebracht met nier- en testiskanker [4], wat illustreert dat PFAS niet zonder gevolgen zijn.

Kortom, als je deze chemicaliën in je lichaam niet actief aanpakt, blijven ze circuleren en stapelen ze zich op.

Je lichaam heeft een “schoonmaaksysteem”

1. Lever en gal

In de lever worden PFAS gevangen en aan galzouten gekoppeld. Deze PFAS-rijke gal gaat naar je darmen, waar een deel ervan wordt uitgescheiden als ontlasting. Zonder extra interventie neemt je darm echter veel van die galzouten weer op, waardoor PFAS terugkeren in de lever – een proces dat we enterohepatische recirculatie noemen [5].

2. Nieren en urine

Kleinere PFAS-moleculen zijn wateroplosbaar genoeg om door de nieren gefilterd te worden en via de urine het lichaam te verlaten. Een goede nierfunctie en voldoende urinevolume bepalen hoe snel dit verloopt [6].

Beide routes kun je ondersteunen met gerichte voeding, supplementen en leefstijlaanpassingen.

Hoe zorg ik voor minder PFAS: minder erin, meer eruit

Gelukkig zijn er veel manieren om de uitscheiding van PFAS te ondersteunen. Op deze manieren zorg je voor minder PFAS in je lichaam:

1. Minder PFAS in je leven

Voorkomen is beter dan genezen. Door bewuste keuzes in je dagelijks leven beperk je je totale PFAS-blootstelling:

• • Kookgerei: vervang anti-aanbaklagen door roestvrij staal, gietijzer of keramiek. Deze materialen geven geen PFAS af, ook niet bij hoge temperaturen.
  • Drinkwater: investeer in een omgekeerde osmose- of actieve-koolfilter. Onderzoek laat zien dat dergelijke filters meer dan 90 % van PFAS uit kraanwater verwijderen [7–11].
  • Voedselverpakkingen: veel wegwerpdozen en zakjes zijn behandeld met water‑ en vetafstotende coatings. Kies voor verse of herbruikbare verpakkingen van glas of RVS om dit te vermijden.
  • Cosmetica & verzorging: PFAS worden toegevoegd aan make-up en crèmes om textuur en duurzaamheid te verbeteren. Vermijd ingrediënten als PTFE, fluoro- en perfluoro-verbindingen en zoek naar ‘PFAS-vrij’ labels.
  • Textiel & meubels: outdoorjassen, tapijten en meubels kunnen PFAS bevatten voor water- en vuilafstotendheid. Ga voor PFC-vrije of natuurlijke materialen.

2. Leverondersteuning: diepere ontgifting

Je lever speelt een cruciale rol bij het opruimen van PFAS uit je lichaam. Dit orgaan werkt in twee stappen om schadelijke stoffen te verwerken: eerst breken leverenzymen de vetachtige delen van PFAS af (fase I), daarna koppelt de lever deze tussenproducten aan stoffen zoals glutathion, waardoor ze beter oplosbaar worden in water (fase II). Dit maakt het mogelijk dat PFAS via de gal worden uitgescheiden in je darmen en uiteindelijk via de ontlasting verdwijnen.

Je kunt je lever ondersteunen en dit ontgiftingsproces versnellen met voeding, kruiden en een gezonde leefstijl:

• • Voeding: Sulforafaan, te vinden in broccoli, spruitjes en bloemkool, stimuleert de fase I-enzymen, terwijl kurkuma (curcumine) en knoflook (allicine) vooral fase II ondersteunen. Zo help je je lever om PFAS efficiënter af te breken en klaar te maken voor verwijdering.
  • Glutathion-aanmaak: Glutathion is een belangrijk antioxidant en helpt schadelijke stoffen onschadelijk te maken. Door dagelijks whey-eiwit te eten of een supplement met N-acetylcysteïne te nemen, zorg je voor voldoende bouwstenen om glutathion aan te maken en te recyclen.
  • Kruiden: Mariadistel (bevat silymarine) en artisjokextract helpen de galstroom te stimuleren. Een soepele galstroom betekent dat je lever en galzouten beter samenwerken om PFAS sneller af te voeren via de darmen.
  • Leefstijl: Genoeg water drinken en dagelijks bewegen, zoals wandelen, zorgen voor een goede doorbloeding van de lever. Een evenwichtige natrium- en kaliuminname helpt bovendien de bloedcirculatie en orgaanfunctie te optimaliseren.

Door deze voedingsmiddelen, supplementen en gewoonten consequent toe te passen, help je je lever om PFAS in grote hoeveelheden en in verschillende stappen af te voeren.

3. Boost de galroute met vezels

Oplosbare vezels functioneren als een dynamisch vangnet voor galzouten én PFAS in je darmen. Door vezels structureel te combineren met je maaltijden, kun je de heropname van PFAS drastisch beperken:

De galzouten die PFAS meenemen richting je darmen kunnen helaas opnieuw worden opgenomen in je lichaam, waardoor ze lang blijven circuleren (enterohepatische recirculatie). Hier komen vezels om de hoek kijken: bepaalde soorten vezels kunnen zich binden aan galzouten en PFAS, waardoor ze worden ‘vastgehouden’ en samen met de ontlasting uit je lichaam verdwijnen. Je zou deze vezels kunnen zien als natuurlijke “bindmiddelen” die helpen om de cyclus te doorbreken.

De beste vezels hiervoor zijn oplosbare vezels, die in water een gel vormen en galzouten effectief kunnen ‘vangen’:

• •  Alginaat & chitosan: Dit zijn supplementen die extra ondersteuning bieden. Ze worden gemaakt van natuurlijke stoffen uit zeewier en schaaldieren en kunnen galzouten en PFAS vasthouden [12-14,15].
  • β‑glucanen: Deze vezels vind je vooral in haver en gerst. Ze hebben een mild bindend effect, wat betekent dat ze dagelijks een klein maar belangrijk steentje bijdragen aan het verminderen van de PFAS-circulatie [15].
  • Pectine: Dit is een natuurlijke vezel in fruit, zoals appels. Een lepel appelmoes of vers fruit bevat pectine die ook kan helpen galzouten te binden [15].
  • Psylliumhusk: Dit poeder vormt een dikke gel als je het mengt met water. Deze gel kan galzouten en PFAS insluiten, waardoor ze niet terug in je lichaam kunnen worden opgenomen. Psylliumhusk wordt veel gebruikt als natuurlijk middel tegen verstopping en ondersteunt ook je darmgezondheid [16].

Belangrijk is om deze vezels rustig op te bouwen en altijd met voldoende water te nemen. Zo blijft je darmpassage soepel en voorkom je verstopping.

Vezels helpen niet alleen PFAS sneller uit je lichaam te krijgen, ze verbeteren ook je darmgezondheid en dragen bij aan een gezonde stoelgang.

4. Hydratatie & beweging: de nieren activeren

Naast de lever speelt ook je nieren een belangrijke rol bij het verwijderen van PFAS uit je lichaam. De nieren filteren je bloed en zorgen ervoor dat afvalstoffen, waaronder sommige kleinere PFAS-moleculen, via de urine worden uitgescheiden. Dit proces noemen we de renale uitscheiding.

Om je nieren zo goed mogelijk te laten functioneren en PFAS sneller kwijt te raken, kun je een aantal eenvoudige maar effectieve maatregelen nemen:

• • Hydratatie: Drink dagelijks voldoende water, bij voorkeur gefilterd, om je urineproductie op peil te houden. Minimaal 1,5 tot 2 liter per dag zorgt ervoor dat je nieren voldoende ‘spoelen’, waardoor ze meer afvalstoffen kunnen uitfilteren. Goed gehydrateerd zijn helpt ook om je urine geconcentreerd te houden, wat een gunstige invloed heeft op de nierfunctie.
  • Beweging: Regelmatige lichaamsbeweging, zoals een dagelijkse wandeling van 30 minuten of een fietstocht, stimuleert de doorbloeding van je nieren. Een betere doorbloeding zorgt ervoor dat je bloed sneller en efficiënter wordt gefilterd, wat de verwijdering van PFAS via de urine bevordert.
  • Leefstijltips: Let op je zoutinname, want te veel zout kan je nieren belasten en hun functie verminderen. Daarnaast is een gebalanceerde eiwitinname belangrijk; te weinig eiwitten kunnen de nierfunctie schaden, maar te veel kan ook extra werk opleveren. Een gezonde, evenwichtige voeding ondersteunt dus ook je nieren in hun ontgiftingsproces.

Conclusie

PFAS mogen dan onzichtbaar zijn, maar door slimme keuzes en ondersteunende routines kun je je lichaam écht helpen deze ‘forever chemicals’ los te laten. Door preventief minder PFAS binnen te krijgen én actief de lever- en nierroutes te boosten, werk je systematisch aan een lagere ‘body burden’.

Belangrijkste inzichten:

• • Voorkomen: minimaliseer blootstelling via kookgerei, water, verpakkingen en cosmetica. –
  • Ondersteun de lever: geef je fase I/II-enzymen de juiste voedingsstoffen en ondersteun galtransport.
  • Vezels: zet dagelijkse vezels in als vangnet tegen galzouten en PFAS.
  • Nierondersteuning: hydrateer, beweeg en onderhoud een gezonde nierfunctie.

Met deze vier pijlers creëer je een integrale strategie tegen PFAS. Het is geen quick fix, maar een duurzame levensstijlkeuze die op de lange termijn vruchten afwerpt.

Referenties

1. Olsen GW et al. Half-life of perfluorinated compounds in retired fluorochemical production workers. Environ Health Perspect. 2007;115(9):1298–305. PMID:17805419
2. Ballesteros V et al. Exposure to perfluoroalkyl substances and thyroid function in pregnant women and children: a systematic review. Environ Int. 2017;99:15–28. PMID:27865777
3. Grandjean P et al. Serum vaccine antibody concentrations in children exposed to perfluorinated compounds. JAMA. 2012;307(4):391–7. PMID:22274686
4. Barry V et al. Perfluorooctanoic acid (PFOA) exposures and incident cancers among adults living near a chemical plant. Environ Health Perspect. 2013;121(11–12):1313–8. PMID:24007715
5. Genuis SJ et al. Human elimination of perfluorinated compounds: blood, urine, and sweat study. ISRN Toxicol. 2013;2013:560081. PMID:24470754
6. Zhang Y et al. Tissue distribution and elimination of perfluorinated compounds in rats. Arch Toxicol. 2015;89(3):573–85. PMID:25023449
7. Appleman TD et al. Treatment of poly- and perfluoroalkyl substances in U.S. full-scale water treatment systems. Water Res. 2014;51:246–55. PMID:24342098
8. Glüge J et al. An overview of the uses of per- and polyfluoroalkyl substances (PFAS). Environ Sci Process Impacts. 2020;22(12):2345–73. PMID:33270080
9. EPA Science Matters. EPA Research on PFAS Removal from Drinking Water Using High-Pressure Membranes. 2023.
10. RSC Advances. PFAS removal with reverse osmosis membranes: a review of experimental data. 2024.
11. Eriksson U et al. Perfluoroalkyl substances (PFASs) in drinking water from Uppsala, Sweden. Environ Sci Pollut Res Int. 2020;27(9):9200–12. PMID:32585466
12. Genuis SJ et al. Human detoxification of perfluorinated compounds. Environ Sci Pollut Res. 2010;17(3):750–7. PMID:20012602
13. Yu W et al. Chitosan-based adsorbents for the removal of PFAS from aqueous solution. Chemosphere. 2020;246:125688. PMID:31870812
14. O’Shea KE et al. Alginates as effective sequestering agents of perfluorinated compounds. Environ Chem Lett. 2019;17:1331–9. PMID:31700584
15. Gunness P et al. Binding of bile acids by dietary fiber and its physiological implications. Nutr Res. 2003;23(7):929–55. PMID:12868282
16. Wolever TM et al. Effect of psyllium on bile acid synthesis and serum lipids in men with mild hypercholesterolemia. Am J Clin Nutr. 1994;59(6):1368–74. PMID:8198081